Bilindiği gibi, bu hafta siyasi konjonktürden dolayı en fazla ilgi çeken konu neyidiğü belirsiz bir seçim anketinin sözde açıklanması olmuştur.
Açıklanan bahse konu anket, tabiri caizse tam bir dedikodu ürünü olup hem hukuki hem de meslek etiği açısından sakıncalı olduğu izlenimi vermiştir.
Sözde açıklanan seçim sonuçlarına göre; Türkiye’den gelen bir firma seçim anketi yapmış ve bu anketi Türkiye orijinli bir enerji şirketi finanse etmiştir. Cumhurbaşkanlığı adaylığını açıklayan diğer aday veya adayların dikkate alınmadığı ve sadece iki adayın dahil edildiği güya bu ankete göre sol aday %57 sağ aday ise %43 oy almaktadır.
Manipülatif olduğu anlaşılan sözde anket için aldığımız bilgiye göre, Medya Etik Kuruluna şikâyette bulunulmuş, murat edilen algı tevatüre edilmeden ise adı geçen Enerji Şirketi tarafından yalanmalar gelmiş ve yargıya başvurulacağı açıklaması yapılmıştır.
Bahse konu ve benzeri manipülatif anket tezgâhları maalesef duygusal, tarafgirlik veya holiganik dürtülerle gerçekleşmektedir. Manipülatif terimi, kişinin başkalarının duygularını, düşüncelerini veya davranışlarını kendi lehine değiştirmek için etik olmayan veya hileli yöntemler kullanabileceğini ifade eder. Güvenilir olsun veya olmasın seçim anketlerinin seçmen davranışlarında ve karar almalarında aktif bir yere sahiptir. Sağlıklı veri sağlayabilecek, metodolojisi açık anketler, demokratik seçim sürecini olumlu yönde katkı sağlayabilir. Fakat, güvenilir olmayan anketler seçmen üzerinde yanlış algı yaratıp kimi zaman kaygıya kimi zaman da seçmenin davranışında olumsuz etkiye neden olabilmektedir.
Umarız gündeme gelen bahse konu manipülatif anketin etik ve hukuki yankıları sonucunda ibret teşkil eder ve bir daha benzeri girişimlere kimseleri yeltenmez. Bu çerçevede, bilimsel bir seçim anketi açıklanırken dikkat edilmesi gereken hususlarla ilgili bazı kavramlara değinmekte yarar görüyorum. Bu kavramsal bilgilere herkes Google araştırmasında veya yapay zekâ yoluyla ulaşabilir.
Seçim anketleri, bir seçime katılan adayların veya partilerin muhtemel oy oranlarını tahmin etmek için yapılan kamuoyu araştırmalarıdır. Bu anketlerin doğru ve şeffaf bir şekilde açıklanması, kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi ve seçim sonuçlarının sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi açısından önemlidir.
Seçim anketleri açıklanırken dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar tarih ve metodoloji, güven aralığı ve hata payı, parti/aday bazında sonuçlar, kararsızlar ve oy kullanmayacaklar, eğilimler ve yorumlar ve kamuoyuyla paylaşım şeklinde sıralanabilir.
Seçim anketleri, kamuoyunun nabzını ölçmek ve bir seçimin sonucunu tahmin etmek için kullanılan etkin bir araç olarak görülmektedir. Ancak güvenilir anket sonuçları elde etmek için; bu bilgilerin doğruluğu, anket metodolojisinin şeffaflığı, örneklem büyüklüğü, anketin zamanı gibi faktörlere dikkat edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, bir seçim araştırmasının olmazsa olmazı geçerliliği yanında güvenilirliğinin sağlanmasıdır.
Bir seçim anketinin sonuçlarının seçmenin tamamıma genellenmesi amaçlanıyorsa; örneklem seçimi hayati bir unsurdur. Şöyle ki, tüm seçmenlere örneklemde eşit yer alma şansı verecek tesadüfi örneklem yanında bölgesel/demografik farklılıklara göre çok aşamalı katmanlı yöntemler mutlaka tatbik edilmelidir. Kullanılan yöntem detayı ise anket sonuçları ile birlikte kamuoyuyla mutlaka paylaşılmalıdır.
Sonuç olarak; giderek irtifa kaybeden seçim araştırtmalarına karşı olan güveni tekrar tesis etmek için araştırma etik ilkelerine mutlaka uyulmalı ve araştırmanın bilimselliği şeffaf olarak kamuoyuyla paylaşılmalıdır.